Wat we uit het verleden kunnen leren
Historische gebeurtenissen laten zien hoe ingrijpend vulkaanuitbarstingen kunnen zijn. Neem bijvoorbeeld de beruchte uitbarsting van de Mount Tambora in 1815 in Indonesië. Die ramp eiste rond de 90.000 levens en zorgde voor grote temperatuurdalingen, waarbij het noordelijk halfrond maar liefst 1 °C afkoelde. Het jaar 1816 kreeg daarom de bijnaam “het jaar zonder zomer”, waarmee duidelijk wordt hoe fundamenteel zo’n gebeurtenis kan roet in het eten gooien.
De kans dat dit nog eens overkomt in deze eeuw is reëel. Analyse van geologische data van de afgelopen 60.000 jaar wijst uit dat er een kans van één op zes bestaat dat we in deze eeuw weer zo’n uitbarsting meemaken. En als dat binnen vijf jaar gebeurt, zouden de economische kosten in het eerste jaar al meer dan €3 biljoen kunnen bedragen, aldus de inschattingen van Lloyd’s of London.
Hoe vulkaanuitbarstingen het weer beïnvloeden
Vulkanen kunnen het weer op ingenieuze wijze beïnvloeden door grote hoeveelheden zwaveldioxide de stratosfeer in te spuiten. Hieraan vormen zich sulfaat-aerosolen die de zonnestralen weerkaatsen, waardoor de aarde afkoelt. Hoeveel afkoeling er precies optreedt, hangt af van de hoeveelheid en spreiding van deze aerosolen. Daarbij komt dat neerslagpatronen hierdoor anders gaan uitpakken en dat de landbouw onder druk kan komen te staan.
Ook regionale weersystemen, zoals El Niño en de moessonregens, kunnen verstoord raken door vulkanische activiteit. Toch kennen we op dit gebied nog best wat leemtes en is er behoefte aan extra onderzoek.
Hoe klimaatverandering meespeelt
Klimaatverandering werkt ook mee in hoe vulkaanuitbarstingen ons weer en milieu beïnvloeden. Terwijl de onderste laag van de atmosfeer opwarmt, koelt de stratosfeer af. Dit zorgt ervoor dat de verspreiding en hoogte van vulkanische aswolken anders verlopen dan we gewend zijn. Ook de oceaan, waarvan de lagen minder goed mixen door een toegenomen stratificatie, komt in het geding.
De afkoelende effecten van een vulkanische eruptie kunnen bovendien heel verschillend uitpakken voor watermassa’s en de lucht er boven. Dit alles maakt het belangrijk om onze modellen voor het weer verder te finetunen, zodat ze zowel oude als nieuwe trends meenemen.
Cultuur en samenleving in de schaduw van vulkanen
Vandaag de dag zijn onze netwerken globaal en leven er acht keer zoveel mensen dan in de tijd van de uitbarsting van Mount Tambora in 1815. Landbouwnetwerken zouden direct de gevolgen merken van lagere temperaturen, minder zonlicht en veranderde vochtpatronen. Dit kan op zijn beurt de voedselvoorziening onder druk zetten en leiden tot sociale onrust, conflicten en zelfs massale migratiestromen.
Hoewel toegewijde aandacht aan klimaatverandering al hoog op de agenda staat, krijgen vulkanische verstoringen nog lang niet dezelfde aandacht in wetenschappelijke studies. Wetenschappers roepen dan ook op om geavanceerdere klimaatprojecties te combineren met modellen voor de landbouw, zodat we samen een beter beeld krijgen van wat er mogelijk op ons af kan komen.
De boodschap van Nature is helder: overheden zouden niet alleen moeten blijven werken aan het vertragen van de opwarming, maar ook de voorbereidende maatregelen treffen voor extreme uitbarstingen. Onze huidige voorspellingsmodellen schieten simpelweg tekort om ons klaar te stomen voor zulke natuurrampen.
Het is belangrijk dat we deze waarschuwingen serieus nemen en nu al stappen ondernemen om onze leefomgeving weerbaarder te maken tegen natuurrampen die ons land drastisch kunnen veranderen.
